INFOdoradca+ Informacje o zawodach - Powiatowy Urząd Pracy w Pucku

Kurator sądowy 263501

• Kurator.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 2635 Social work and counselling professionals.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• Sekcja O – Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz źródeł internetowych,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• badań ankietowych prowadzonych w projekcie INFODORADCA+ w październiku 2018 r.,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu ds. walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Kacper Gradoń – Centrum Nauk Sądowych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Danuta Jasińska – Sąd Rejonowy, Płock.
• Alicja Kosterska – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Zdzisław Czajka – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Maciej Gruza – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Urszula Jeruszka – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Barbara Sajkiewicz – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Krzysztof Symela – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Ireneusz Woźniak – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Recenzenci:

• Sergiusz Magonow – Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin.
• Halina Walicka-Marek – Poradnia psychologiczno-pedagogiczna, Tychy.

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Agnieszka Furman – Stowarzyszenie Sędziów Polskich IUSTITIA, Warszawa.
• Borysław Madeja – Okręgowa Izba Radców Prawnych, Katowice.

Data (rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2018 r.

Kurator sądowy zajmuje się wykonywaniem działań o charakterze profilaktycznym ²¹, diagnostycznym ³, wychowawczo-resocjalizacyjnym ²² i kontrolnym w stosunku do podopiecznych oddanych mu pod dozór ⁴ lub nadzór ⁷ na mocy orzeczenia ¹² sądowego.

Opis pracy

Kurator sądowy jest funkcjonariuszem publicznym, który realizuje określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym, związane z wykonywaniem orzeczeń sądu. Kuratorzy sądowi wykonujący orzeczenia w sprawach karnych ¹⁶ są kuratorami dla dorosłych, a wykonujący orzeczenia w sprawach rodzinnych ²⁰ i dotyczących nieletnich ⁹ są kuratorami rodzinnymi. Kurator sądowy wykonuje swoje obowiązki w zakładach zamkniętych (zakładach karnych, placówkach opiekuńczo-wychowawczych i leczniczo-rehabilitacyjnych) lub w miejscach zamieszkania osób, wobec których toczy się postępowanie karne ¹⁴ (podopiecznych).

Bez względu na miejsce, w którym kurator sądowy wykonuje swoje obowiązki i na to, czy wykonuje orzeczenia w sprawach rodzinnych czy karnych, jego praca zawsze polega na dostarczaniu wsparcia, opieki oraz pomocy doradczej i socjalnej osobom, które zostały powierzone jego pieczy. Głównym zadaniem kuratora sądowego jest zapewnienie regularnej kontroli i opracowanie sprawozdań dotyczących wykonywania przez osobę (lub rodzinę), nad którą sprawuje kuratelę, postanowień zawartych w orzeczeniu, ale również kształtowanie odpowiednich postaw i zachowań u podopiecznych.

Kurator sądowy dla dorosłych organizuje i kontroluje wykonanie orzeczonej wobec skazanego kary ograniczenia wolności ¹⁰ w postaci obowiązku wykonywania prac użytecznych społecznie. Ponadto kurator sądowy kontroluje zachowanie osoby zagrożonej karą lub skazanej i wypełnianie przez nią obowiązków warunkujących zastosowanie środków probacyjnych ²³. Działanie kuratora sądowego polega na prowadzeniu wywiadów środowiskowych ²⁷ dotyczących funkcjonowania podopiecznych, wizytach w miejscu ich zamieszkania, sprawdzaniu dokumentów potwierdzających tożsamość czy też żądaniu wyjaśnień związanych z sytuacjami zaistniałymi w trakcie sprawowania dozoru. Kurator sądowy ma wgląd w dokumenty sądowe oraz informacje na temat podopiecznych będące w posiadaniu policji i wszelkich innych instytucji lub organizacji, z którymi podopieczni mieli kontakt. Zebrane na podstawie wywiadów i dokumentacji informacje powinny posłużyć kuratorowi sądowemu do wypracowania metod rozwiązywania problemów podopiecznych.

Zadania kuratora sądowego zajmującego się osobami dorosłymi, które przebywają w zakładach karnych, polegają na przygotowaniu skazanych do zwolnienia i na sprawowaniu nad nimi opieki postpenitencjarnej ¹¹. Kurator sądowy udziela takim podopiecznym wsparcia pozwalającego na szybszy powrót do społeczeństwa. Pomaga także rodzinom osób przebywających w zakładach karnych.

Rodzinny kurator sądowy sprawuje nadzór nad osobami nieletnimi przebywającymi w zakładach poprawczych lub zwolnionymi z tych zakładów (niekiedy warunkowo). Ponadto sprawuje nadzór w sprawach opiekuńczych dotyczących ograniczenia władzy rodzicielskiej ²⁶. Podopiecznymi kuratorów sądowych są także osoby częściowo ²⁵ lub całkowicie ubezwłasnowolnione ²⁴, jak również uzależnione od alkoholu bądź środków odurzających. Kurator sądowy, sprawując nadzór nad osobą, w stosunku do której został orzeczony obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, organizuje i prowadzi działania mające na celu pomoc osobie zobowiązanej w osiągnięciu celów leczenia.

Ze względu na zakres działań i formalne wymagania konieczne do wykonywania zawodu, kuratorów sądowych dzieli się na kuratorów zawodowych i kuratorów społecznych – w przypadku tych pierwszych wymagane jest wykształcenie kierunkowe wyższe oraz zdanie egzaminu kuratorskiego poprzedzonego aplikacją ¹. Kuratorzy zawodowi dodatkowo są odpowiedzialni za organizację pracy kuratorów społecznych i sprawowanie patronatu nad aplikantami ² kuratorskimi.

Problemy, z którymi w codziennej pracy stykają się kuratorzy sądowi, są zróżnicowane, ale często wynikają z uzależnień, przemocy, chorób, warunków socjalno-bytowych czy bezrobocia. Ze względu na specyfikę pracy i środowiska, w których działa kurator sądowy, jest on stale narażony na konflikty i obciążony dużą odpowiedzialnością społeczno-moralną.

Sposoby wykonywania pracy

Pracownik w zawodzie kurator sądowy wykonuje pracę polegającą na:

• sprawowaniu dozorów wynikających z orzeczeń sądu w sprawach karnych,
• sprawowaniu nadzorów wynikających z orzeczeń sądu w sprawach rodzinnych i dotyczących nieletnich,
• podejmowaniu współpracy ze szkołami i innymi instytucjami zajmującymi się wychowaniem, leczeniem oraz udzielającymi pomocy podopiecznym,
• podejmowaniu współpracy ze służbą penitencjarną zakładów karnych oraz personelem pedagogicznym zakładów poprawczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych,
• podejmowaniu współpracy z zakładami, w których nieodpłatnie wykonywana jest dozorowana praca w ramach ograniczenia wolności,
• przeprowadzaniu wywiadów środowiskowych (zleconych przez sąd),
• kontrolowaniu wykonywania obowiązków nałożonych na skazanego przez sąd,
• organizowaniu i świadczeniu pomocy postpenitencjarnej,
• pomocy podopiecznym w organizowaniu nauki, pracy i czasu wolnego,
• sprawowaniu kontroli nad wykonywaniem obowiązków przez rodziców, których władza rodzicielska została ograniczona w inny sposób niż ustanowienie nadzoru kuratora sądowego,
• udzielaniu pomocy nieletnim zwalnianym z zakładów wychowawczych i poprawczych oraz opuszczającym rodziny zastępcze,
• organizowaniu i prowadzeniu działań mających na celu pomoc osobom uzależnionym oraz zobowiązanym do leczenia odwykowego.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2 i 3.3. Kompetencje zawodowe.

Warunki pracy

Praca kuratora sądowego może być wykonywana:

• w zamkniętych placówkach i zakładach, w których przebywają podopieczni kuratora sądowego (zakłady karne, placówki opiekuńczo-wychowawcze, placówki leczniczo-rehabilitacyjne),
• w miejscu zamieszkania i środowisku codziennego funkcjonowania osób objętych nadzorem lub dozorem kuratora sądowego,
• w budynku sądu, gdzie kurator sądowy pełni dyżury sądowe.

W trakcie wykonywania swoich obowiązków kurator sądowy jest zmuszony do częstego przemieszczania się pomiędzy wymienionymi miejscami.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Kurator sądowy w działalności zawodowej wykorzystuje m.in.:

• komputer z typowym oprogramowaniem biurowym umożliwiającym zbieranie, przygotowywanie i przetwarzanie materiałów oraz danych (np. plików tekstowych) niezbędnych do planowania i realizacji pracy,
• oprogramowanie do przeglądania zasobów internetu, wysyłania i odbierania poczty elektronicznej,
• typowe urządzenia biurowe, tj. drukarka, ksero, skaner,
• telefon stacjonarny i komórkowy.

Organizacja pracy

Praca kuratora sądowego odbywa się w zróżnicowanych godzinach i ma przede wszystkim charakter zadaniowy, co oznacza, że to kurator sądowy decyduje o czasie jej wykonywania w zależności od specyfiki i ilości spoczywających na nim obowiązków.

Kurator sądowy może być zmuszony do przeprowadzenia wywiadu środowiskowego we wczesnych godzinach porannych bądź późnym wieczorem. W miejscu zamieszkania podopiecznego ma prawo pojawić się między godziną 7:00 a 22:00.

Większość swoich obowiązków kurator sądowy wykonuje indywidualnie – sam decyduje nie tylkoo godzinach, ale również o metodach wykonywania pracy, dostosowując je do poszczególnych przypadków. Zadania kuratora sądowego wymagają częstych kontaktów z ludźmi, spośród których część może być wobec kuratora sądowego niechętna lub agresywna.

Oprócz wykonywania obowiązków w terenie, kurator sądowy pełni dyżury sądowe w czasie ustalonym przez prezesa sądu rejonowego, po zasięgnięciu opinii kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej ⁵.

Kurator sądowy należy do zespołu kuratorskiej służby sądowej, który gromadzi kuratorów rodzinnych i kuratorów dla dorosłych. Każdy z nich wykonuje swoje obowiązki na określonym terenie. Teren ten pokrywa się z wycinkiem obszaru właściwości sądu rejonowego, przy którym funkcjonuje dany zespół kuratorskiej służby sądowej. Nad prawidłowym funkcjonowaniem zespołu kuratorskiej służby sądowej czuwa jego kierownik. Poszczególne zespoły funkcjonujące na terenie okręgu nadzoruje kurator okręgowy, działający przy sądzie okręgowym i podlegający prezesowi tego sądu.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

Osoby pracujące w zawodzie kurator sądowy są narażone na zagrożenia wynikające z kontaktówz osobami, nad którymi sprawowany jest dozór lub nadzór oraz członkami ich rodzin, niekiedy nastawionymi wobec kuratora sądowego w sposób agresywny. Wykonywanie obowiązków służbowych przez kuratora sądowego może w skrajnych przypadkach wiązać się z ryzykiem czynnej napaści ze strony tych osób. Z kolei świadomość występowania takiego ryzyka jest czynnikiem mogącym wywoływać długotrwały stres, dlatego pracę kuratora sądowego powinny wykonywać osoby o szczególnie wysokiej odporności emocjonalnej.

W związku z kontaktami z podopiecznymi praca kuratora sądowego wiąże się także z ryzykiem zarażenia chorobami wywoływanymi przez wirusy (np. grypy, zapalenia wątroby, ospy wietrzneji półpaśca, HIV), bakterie (np. prątki gruźlicy) czy pasożyty (np. świerzbowiec ludzki). Kurator sądowy jest narażony na kontakt z wymienionymi czynnikami biologicznymi szczególnie podczas przeprowadzania wchodzących w zakres jego obowiązków badań na obecność alkoholu, środków odurzających oraz substancji psychotropowych u nieletnich, skazanych czy sprawców oddanych pod dozór lub zobowiązanych do powstrzymania się od nadużywania alkoholu.

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód kurator sądowy ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• sprawność układu kostno-stawowego,
• sprawność układu mięśniowego,
• sprawność narządu wzroku,
• sprawność narządu słuchu,
• sprawność narządów równowagi;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• ostrość słuchu,
• ostrość wzroku,
• zmysł równowagi,
• spostrzegawczość;

w kategorii sprawności i zdolności

• zdolność koncentracji uwagi,
• podzielność uwagi,
• dobra pamięć,
• uzdolnienia kierownicze i organizacyjne,
• rozumowanie logiczne,
• łatwość wypowiadania się w mowie i/lub w piśmie,
• łatwość przechodzenia z jednej czynności do drugiej,
• zdolność podejmowania szybkich i trafnych decyzji,
• zdolność motywowania podopiecznych,
• zdolność analizowania i systematyzowania złożonych problemów,
• zdolność analizowania sytuacji i podejmowania ryzyka,
• zdolność improwizacji,
• zdolność do wchodzenia w różnorodne role społeczne,
• zdolność do przestrzegania reguł, przepisów i standardów,
• zdolność nawiązywania kontaktu z ludźmi,
• zdolność skutecznego przekonywania,
• zdolność skutecznego negocjowania,
• zdolność rozwiązywania konfliktów,
• zdolność rozgraniczania pracy zawodowej od życia prywatnego,
• predyspozycje do postępowania z ludźmi;

w kategorii cech osobowościowych

• gotowość do pracy w szybkim tempie,
• gotowość do współdziałania,
• gotowość do pracy w warunkach izolacji społecznej,
• gotowość do pracy w nieprzyjemnych (różnych) warunkach środowiskowych,
• komunikatywność,
• asertywność,
• operatywność i skuteczność,
• odpowiedzialność za działania zawodowe,
• samodzielność,
• samokontrola,
• systematyczność,
• wytrzymałość na długotrwały wysiłek psychiczny,
• odporność emocjonalna,
• odporność na działanie pod presją czasu,
• odpowiedzialność za innych,
• empatia,
• szacunek dla godności człowieka,
• kontrolowanie własnych emocji,
• radzenie sobie ze stresem,
• rzetelność,
• dokładność,
• wytrwałość i cierpliwość,
• zainteresowania społeczne,
• gotowość do ustawicznego uczenia się oraz dzielenia się wiedzą.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.4. Kompetencje społeczne; 3.5. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

Osoby pracujące w zawodzie kurator sądowy ze względu na konieczność bezpośredniego kontaktu z ludźmi powinny odznaczać się dobrymi wzrokiem i słuchem, które pozwalają na swobodną komunikację werbalną.

Przeciwwskazaniami do wykonywania zawodu są choroby psychiczne i niepełnosprawność intelektualna, ponieważ praca związana jest z dużą odpowiedzialnością za podejmowane decyzje. W tym zawodzie wymagana jest ogólna dobra sprawność fizyczna i sprawność kończyn dolnych, ze względu na konieczność swobodnego poruszania się między miejscami zamieszkania podopiecznych.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie kurator sądowy wymagane jest – dla kuratorów zawodowych – ukończenie wyższych studiów magisterskich z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych albo innych wyższych studiów magisterskich i studiów podyplomowych z obszaru nauk społecznych, a następnie aplikacji kuratora sądowego.

Odmienne wymagania co do wykształcenia stawiane są kuratorom społecznym, którzy powinni posiadać co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe i doświadczenie w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, opiekuńczej lub wychowawczej.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Uprawnienia do podjęcia pracy w zawodzie kurator sądowy (zawodowy) można uzyskać poprzez ukończenie studiów wyższych magisterskich z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych lub prawnych oraz odbycie aplikacji kuratorskiej zakończonej egzaminem. Aplikantem kuratorskim może zostać osoba, która:

• posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych oraz obywatelskich,
• jest nieskazitelnego charakteru,
• jest zdolna ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków kuratora zawodowego,
• przedłoży informację z Krajowego Rejestru Karnego, która jej dotyczy.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Kurator sądowy (zawodowy) może awansować na stanowisko starszego kuratora zawodowego, a następnie kuratora specjalisty. Wyższy stopień służbowy kurator sądowy może otrzymać po 3 latach wyróżniającej się pracy, licząc od dnia poprzedniego awansu. Od tej reguły przewiduje się odstępstwo – w szczególnie uzasadnionych przypadkach kurator sądowy może liczyć na wcześniejszy awans, jeśli osiąga bardzo dobre wyniki w pracy.

Osoba, która posiada co najmniej 5-letni staż pracy kuratorskiej i uzyskała stopień kuratora specjalisty, a w wyjątkowym wypadku stopień starszego kuratora zawodowego, może zostać powołana na stanowisko kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej.

Pracownik w tym zawodzie, który posiada co najmniej 7-letni staż pracy kuratorskiej i stopień kuratora specjalisty, wyjątkowo – stopień starszego kuratora zawodowego, a także wyróżnia się umiejętnościami w zakresie zarządzania i kierowania, może zostać mianowany kuratorem okręgowym lub zastępcą kuratora okręgowego.

Osoba, która pracuje jako kurator społeczny i posiada wykształcenie średnie lub średnie branżowe oraz zdany egzamin maturalny, może podjąć wyższe studia magisterskie z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych albo inne wyższe studia magisterskie i studia podyplomowe z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych,a następnie odbyć aplikację kuratorską i zdać egzamin kuratorski. Wówczas może zostać zatrudniona na stanowisku kuratora zawodowego.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2018 r.) w zawodzie kurator sądowy istnieje – dla kuratorów zawodowych – konieczność potwierdzenia kompetencji zawodowych egzaminem kuratorskim zdawanym po odbyciu aplikacji kuratorskiej. Aplikant zdaje egzamin przed komisją egzaminacyjną, którą powołuje Prezes Sądu Okręgowego.

Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Osoba zatrudniona w zawodzie kurator sądowy może rozszerzać swoje kompetencje zawodowew zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie kurator sądowy wykonuje różnorodne zadania, do których należąw szczególności:

• Z1 Sprawowanie dozoru, nadzoru i innych form kontroli zleconej przez sąd.
• Z2 Przeprowadzanie wywiadów środowiskowych.
• Z3 Udzielanie pomocy postpenitencjarnej.
• Z4 Koordynowanie działalności kuratorów społecznych.
• Z5 Sprawowanie patronatu nad aplikantami kuratorskimi.

Kompetencja zawodowa Kz1: Wykonywanie orzeczeń sądu w zakresie realizacji zadań o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Kompetencja zawodowa Kz2: Organizowanie pracy podległych kuratorów społecznych i aplikantów kuratorskich obejmuje zestaw zadań zawodowych Z4, Z5 do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie kurator sądowy powinien posiadać kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Ponoszenia odpowiedzialności za podejmowane decyzje wykonywane w ramach orzeczeń sadu.
• Wykonywania samodzielnie obowiązków służbowych z uwzględnieniem dobra osób podlegających jego pieczy oraz z dbałością o zachowanie porządku społecznego.
• Kierowania się zasadami etyki zawodowej w przeprowadzaniu poszczególnych postępowań.
• Przestrzegania zasad uczciwości, rzetelności i poufności.
• Wykazywania empatii w identyfikowaniu potrzeb i problemów oraz udzielania informacji pozwalających na wspieranie podopiecznych i ich rodzin.
• Wykazywania świadomości konsekwencji podejmowanych decyzji dla osób podlegających pieczy kuratora sądowego, ich rodzin i środowiska, w którym funkcjonują.
• Dzielenia się swoją wiedzą z podlegającymi mu kuratorami społecznymi i objętymi jego patronatem aplikantami kuratorskimi.

Pracownik powinien mieć zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu kurator sądowy.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu kurator sądowy

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie kurator sądowy nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisów kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Kurator sądowy może znaleźć pracę wyłącznie w sądach powszechnych – sądach rejonowych lub okręgowych.

Możliwości podjęcia pracy w zawodzie są częściowo ograniczone. Dzieje się tak, ponieważ nabór na aplikację kuratorską, przez którą prowadzi jedyna droga do podjęcia pracy w charakterze zawodowego kuratora sądowego, ogłasza dany sąd okręgowy na swoich stronach internetowych tylko wówczas, gdy za pośrednictwem właściwego sądu apelacyjnego Ministerstwo Sprawiedliwości przydzieli mu nowe etaty kuratorskie lub jeśli powstaną wakaty w związku z przechodzeniem kuratorów zawodowych na emeryturę lub odchodzeniem z zawodu z innych powodów.

Mimo to obecnie (2018 r.) liczba ofert pracy w zawodzie kurator sądowy jest w skali całego kraju zbliżona do liczby osób zdolnych i chętnych do podjęcia zatrudnienia w tym zawodzie. Jednocześnie właściwie w każdym województwie znajdują się pojedyncze powiaty, w których odnotowano wzrost zapotrzebowania na kuratorów sądowych.

Kształcenie

Podjęcie zawodu kurator sądowy wymaga – dla kuratorów zawodowych – ukończenia wyższych studiów magisterskich:

• z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych. Przykładowe kierunki studiów magisterskich II stopnia: profilaktyka społeczna i resocjalizacja, pedagogika, psychologia, socjologia. Możliwe jest również ukończenie jednolitych studiów magisterskich na kierunku prawo,
• innych, dowolnych wyższych studiów magisterskich i studiów podyplomowych z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych. Przykładowe studia podyplomowe: przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, pedagogika resocjalizacyjna z elementami neopenologii ⁸, resocjalizacja i wczesna interwencja społeczna, zachowania problemowe młodzieży – profilaktyka, wsparcie, interwencja.

Po ukończeniu wyższych studiów magisterskich i studiów podyplomowych kandydat do pracy w zawodzie (jako kurator zawodowy) musi odbyć roczną aplikację kuratorską. Aplikantem kuratorskim może zostać osoba, która oprócz ukończonych studiów:

• posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
• jest nieskazitelnego charakteru,
• jest zdolna ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków kuratora zawodowego,
• przedłoży informację z Krajowego Rejestru Karnego, która jej dotyczy.

Rekrutacja na aplikację kuratorską odbywa się na zasadzie egzaminu konkursowego, który jest przeprowadzany przez komisję egzaminacyjną powołaną przez prezesa sądu okręgowego. Na aplikację kuratorską przyjmowani są kandydaci, którzy w egzaminie uzyskali największą liczbę punktów.

Aplikant kuratorski zostaje zatrudniony w sądzie okręgowym na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony. W czasie aplikacji zapoznaje się z zasadami pracy kuratora sądowego, pozostając pod opieką swojego patrona (kuratora zawodowego). Po pomyślnym zdaniu egzaminu kuratorskiego kandydat do pracy w zawodzie może zostać zatrudniony na stanowisku zawodowego kuratora sądowego.

Osoby, które chcą podjąć pracę jako kuratorzy społeczni, powinny uzyskać co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe i doświadczenie w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, opiekuńczej lub wychowawczej. Kuratorem społecznym może zostać osoba, która oprócz wymienionych warunków:

• posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
• jest nieskazitelnego charakteru,
• jest zdolna ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków kuratora zawodowego,
• przedłoży informację z Krajowego Rejestru Karnego, która jej dotyczy.

Kuratorzy społeczni, którzy posiadają wykształcenie średnie lub średnie branżowe i zdany egzamin maturalny, mogą podjąć kształcenie na jednolitych studiach magisterskich lub studiach wyższych licencjackich, a następnie wyższych magisterskich w odpowiednim zakresie, by kontynuować ścieżkę kształcenia wymaganą do podjęcia pracy zawodowego kuratora sądowego.

Szkolenie

Kurator sądowy może doskonalić swoją wiedzę i umiejętności poprzez uczestnictwo:

• w szkoleniach i konferencjach organizowanych przez organy administracji publicznej (np. sądy, szkoły podlegające bezpośrednio nadzorowi Ministra Sprawiedliwości), organy samorządu kuratorskiego i ich partnerskie stowarzyszenia branżowe,
• w kursach organizowanych przez prywatne firmy edukacyjne.

Z reguły organizatorzy tych szkoleń poświadczają uzyskane przez uczestników kompetencje stosownymi certyfikatami/zaświadczeniami.

Takie szkolenia, kursy i konferencje przykładowo mogą dotyczyć:

• modelu postępowania przygotowawczego ¹⁵ oraz sądowego w postępowaniu karnym,
• mediacji ⁶ i przeciwdziałania przemocy domowej,
• readaptacji społecznej w świetle uwarunkowań prawnych i psychologicznych.

Wynagrodzenie (2018 r.) osób pracujących w zawodzie kurator sądowy (zawodowy) stanowi odpowiednio do rangi stopnia służbowego wielokrotność kwoty bazowej, co roku waloryzowanej, która w 2018 roku wynosiła 1 873,84 zł brutto. Mnożniki wynagrodzenia zasadniczego ustala Rada Ministrów w drodze rozporządzeń. W zależności od zajmowanego stanowiska, zakresu obowiązków oraz uzyskiwanych w pracy wyników, kuratorom sądowym przysługują dodatki: za pracę terenową, funkcyjne, patronackie, specjalne, za wieloletnią pracę. Najlepiej zarabiający kuratorzy sądowi uzyskują całkowite wynagrodzenie miesięczne powyżej 6 600 zł brutto.

Kurator społeczny otrzymuje miesięczny ryczałt w ramach zwrotu kosztów, jakie ponosi, sprawując dozór lub nadzór nad podopiecznymi oraz za przeprowadzenie każdego wywiadu środowiskowego. Ryczałt za sprawowanie jednego dozoru lub nadzoru wynosi od 2% do 4% kwoty bazowej ustalonej dla kuratorów zawodowych na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. Liczba dozorów lub nadzorów sprawowanych przez kuratora społecznego nie powinna przekraczać 10. Z reguły miesięcznie kurator społeczny uzyskuje kwotę wahającą się między 500 a 700 zł netto.

W zawodzie kurator sądowy możliwe jest zatrudnienie osób z niepełnosprawnościami.

Warunkiem niezbędnym jest identyfikacja indywidualnych barier, dostosowanie technicznych i organizacyjnych warunków środowiska oraz stanowiska pracy do potrzeb zatrudnienia osób:

• z dysfunkcją narządu słuchu (03-L), pod warunkiem, że niepełnosprawność ta jest możliwa do skorygowania za pomocą implantów lub aparatów słuchowych,
• z wadami i dysfunkcją wzroku (04-O), w przypadku możliwości skorygowania ich szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi,
• z dysfunkcją kończyn górnych (05-R), która nie wyklucza wykonywania bardziej precyzyjnych czynności.